Khó chịu, mửa, không thể ăn uống gì… là những dấu hiệu phổ biến của ốm nghén trong thai kỳ khiến nhiều thai phụ phải chịu đựng khó khăn. Như vậy ốm nghén là gì? Nguyên nhân điều này bắt nguồn từ đâu và làm thế nào để giảm thiểu tình trạng này? Hãy cùng Bachkhoatrithuc.vn tìm hiểu về nó.
Bài viết này được tư vấn bởi BS.CKI Hồ Thị Khánh Quyên, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Học cách nhận biết các vấn đề thường gặp với mẹ bầu trong quá trình mang thai chỉ với 39k trong hôm nay. ĐĂNG KÝ NGAY
Ốm nghén là gì?
Ốm nghén hoặc nghén bầu là một trong những hiện tượng thường gặp ở phụ nữ mang thai giai đoạn 3 tháng đầu, kèm theo đó là những triệu chứng khó chịu, đầy hơi, buồn nôn, nôn, mất ngủ… có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày. Thời gian bắt đầu xuất hiện triệu chứng buồn nôn và nôn ở từng thai phụ sẽ khác nhau.
Thống kê cho thấy, khoảng 70% trường hợp có triệu chứng buồn nôn trong tuần thứ 4 đến tuần thứ 12 của thai kỳ, 10% trường hợp gặp triệu chứng trong tuần thứ 16, thậm chí kéo dài suốt thai kỳ. Ở những thai phụ có cơ địa nhạy cảm, tình trạng buồn nôn và nôn có thể nghiêm trọng hơn và khó kiểm soát.
Tình trạng ốm nghén thường gặp ở thai phụ trong 3 tháng đầu thai kỳ.
Dựa vào mức độ của các triệu chứng, ốm nghén được chia thành hai loại:
- Cơn nghén thông thường: Khoảng 80% thai phụ bị nghén theo loại này. Trong thời kỳ thai kỳ, thai phụ thường cảm thấy mệt mỏi do cảm giác buồn nôn. Tuy nhiên, tình trạng nôn chỉ diễn ra ở mức độ vừa phải, thức ăn vẫn còn trong dạ dày. Do đó, thai phụ không giảm cân, cơ thể ít thay đổi. Sau khoảng 12 tuần, triệu chứng buồn nôn sẽ giảm dần.
- Cơn nghén nặng: Khoảng 1 – 1,5% thai phụ bị nghén nặng. Thai phụ thường xuyên nôn vào mức độ nghiêm trọng, khiến thức ăn bị nôn hết ra ngoài, nôn liên tục, không thể ăn bất cứ thứ gì, kết hợp với tình trạng chán ăn do ốm nghén khi mang thai, dẫn đến thai phụ giảm cân. Điều đó làm cho thai phụ dễ mệt mỏi, chóng mặt. Tình trạng này kéo dài có thể gây sốt nước, cản trở cân bằng điện giải, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai.
Triệu chứng của ốm nghén
Các triệu chứng của ốm nghén khi mang thai có thể xuất hiện bất cứ lúc nào trong ngày, đặc biệt khi có kích thích từ mùi vị của thực phẩm như thịt sống, cá sống… bạn có thể cảm thấy buồn nôn và nôn. Khi nôn quá nhiều, cơ thể sẽ thiếu nước. Đồng thời, do cảm giác nhạy cảm với mùi vị thức ăn, bạn không muốn ăn, thậm chí mất hứng ăn.
Bên cạnh đó, bạn có thể bị chói mắt, hoa mắt, mất cân nặng do không ăn uống đầy đủ, không cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Vì vậy, rất dễ thấy sự mệt mỏi, mất năng lượng, không thể tập trung vào công việc ở những người bị tình trạng ốm nghén.
Khi ốm nghén, thai phụ dễ nhạy cảm với mùi vị thức ăn, thấy ăn không thích, khó chịu và nôn.
Nguyên nhân gây tình trạng ốm nghén khi mang thai
Hiện nay nguyên nhân dẫn đến tình trạng ốm nghén khi mang thai vẫn chưa được làm sáng tỏ. Một số nghiên cứu cho rằng, thai phụ bị ốm nghén do sự biến đổi nội tiết tố ở tuyến sinh dục khi mang thai, cụ thể là Progesteron và HCG. Cơ thể thai phụ sẽ tạo ra một lượng lớn hormone Progesterone gây giãn các cơ trên hệ tiêu hóa, làm thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản, tạo cảm giác buồn nôn. Thêm vào đó, hormone này còn làm chậm quá trình tiêu hóa dẫn đến tình trạng khó tiêu.
Một số nguyên nhân khác có thể dẫn đến tình trạng ốm nghén khi mang thai bao gồm:
- Thói quen ăn uống không ổn định.
- Hệ thần kinh của thai phụ nhạy cảm với các loại thức ăn có mùi vị.
- Di truyền: Thường xuyên xuất hiện ở thai phụ có mẹ bị ốm nghén khi mang thai.
Tuy nhiên, không phải tất cả thai phụ đều gặp tình trạng này. Một số thai phụ có khả năng cao bị ốm nghén như:
- Mang thai lần đầu.
- Từng trải qua tình trạng ốm nghén nặng ở những lần mang thai trước.
- Người quá gầy.
- Mang thai song sinh hoặc mang đa thai.
- Mắc bệnh nguyên bào nuôi, do tăng số lượng tế bào bên trong tử cung.
Tình trạng ốm nghén có tác dụng tốt không? Có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng ốm nghén khi mang thai là một dấu hiệu tích cực cho thấy thai phụ đang trải qua một giai đoạn mang thai khỏe mạnh. Tình trạng ốm nghén không ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, thậm chí đây còn là dấu hiệu cho thấy thai nhi đang phát triển tốt.
Nghiên cứu của Tiến sĩ Stefanie N.Hinkle năm 2016 cho thấy, thai phụ bị cơn nghén có tỷ lệ sẩy thai bé hơn khoảng 50 – 70% so với những thai phụ không bị cơn nghén. Nghiên cứu này tiến hành đánh giá các dấu hiệu ở giai đoạn đầu của thai kỳ, ngay sau khi có dấu hiệu mang bầu xuất hiện, khẳng định có mối liên hệ chặt chẽ giữa khó chịu, ói mửa với nguy cơ con nhiễm ở thai phụ.
Tuy nhiên, tình trạng cơn nghén chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian cụ thể. Khi các triệu chứng ói mửa kéo dài, không kiểm soát được có thể khiến thai phụ giảm cân, mất cân bằng điện giải, mất nước nghiêm trọng… Khi đó, ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của người mẹ mang bầu dễ dẫn đến trầm cảm thai kỳ, sức khỏe con nhiếp bị đe dọa nghiêm trọng. Vì vậy, khuyến cáo người mang bầu nên đến cơ sở y tế ngay lập tức khi xuất hiện các triệu chứng sau:
- Tim đập nhanh.
- Sốt cao không hạ.
- Giảm 1 – 2kg trong thời gian ngắn.
- Khó chịu, ói mửa liên tục, không ăn uống được.
- Bất tỉnh, ngất xỉu.
- Nước tiểu ít, nước tiểu có màu đậm.
- Đau đầu, đau bụng.
- Xuất huyết âm đạo.
- Nôn ra máu.
Phương pháp chẩn đoán cơn nghén
BS.CKI Hồ Thị Khánh Quyên, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, để chắc chắn cơn nghén là tình trạng sinh lý bình thường, em bé vẫn phát triển khỏe mạnh, bác sĩ có thể chỉ định người mang bầu thực hiện một số xét nghiệm kiểm tra gồm:
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra xem người mang bầu và thai nhi có bị suy dinh dưỡng hoặc thiếu chất dinh dưỡng gì không.
- Xét nghiệm điện giải đồ: Kiểm tra xem người mang bầu có bị rối loạn điện giải do ói mửa quá mức hay không.
- Siêu âm kỹ thuật số: Kiểm tra thai nhi có phát triển bình thường và khỏe mạnh đúng tuổi thai hay không.
Kiểm soát cơn nghén bầu
Tùy vào mức độ nghén nhẹ hay nặng mà chúng ta có thể kiểm soát cơn nghén bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, lối sống hoặc sử dụng các phương pháp hỗ trợ khác (nếu cần) sẽ giúp cải thiện tình trạng này, để người mang thai tiếp tục cuộc sống hàng ngày một cách thoải mái, không ảnh hưởng đến sức khỏe và công việc.
Biến đổi chế độ ăn uống
Những việc cần thực hiện:
- Nên phân chia bữa ăn hàng ngày thành khoảng 5-6 bữa và tránh ăn quá no.
- Sau mỗi bữa ăn, bạn có thể nhai kẹo gừng nhẹ, hương vị của gừng sẽ làm bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
- Hạn chế ăn thức ăn có mùi hương mạnh mẽ.
- Uống vitamin tổng hợp (không có sắt).
- Uống đủ nước (2-3 lít/ngày): nước chanh, nước hoa quả sẽ làm bạn cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy khó chịu, bạn có thể nhai vài viên đá.
- Nên ăn ít bánh quy hoặc hạt trước khi thức dậy hoặc trước khi đánh răng để không làm rỗng dạ dày.
- Bạn có thể bổ sung thực phẩm giàu chất sắt như thịt bò, trứng, rau xanh, quả táo, quả chuối, bánh mì nướng và thực phẩm giàu vitamin C để chống nôn.
Học cách nấu bữa ăn ngon, đầy đủ dinh dưỡng cho mẹ bầu chỉ với 39k. ĐĂNG KÝ NGAY
Những việc không nên:
- Không nên để bụng đói.
- Tránh ăn thức ăn cay, thức ăn chứa nhiều chất béo, rượu bia, cà phê,… vì sẽ làm tình trạng nghén trở nên nghiêm trọng hơn.
- Không nằm xuống ngay sau khi ăn.
Giải tỏa tâm lý
Tinh thần thoải mái là điều quan trọng đối với phụ nữ mang bầu. Vì vậy, bạn cần dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý, thực hiện những hoạt động bạn thích, tránh căng thẳng và lo lắng. Trong trường hợp nghén nặng khiến bạn mệt mỏi, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn chăm sóc thai kỳ tốt nhất.
Tập luyện đúng mức
Ngoài chế độ ăn uống khoa học và tâm lý thoải mái, việc tập luyện thể dục thể thao đúng mức là bí quyết giúp thai phụ giảm nghén hiệu quả. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc tập luyện nhẹ nhàng không chỉ giúp tăng cường sức khỏe cho thai phụ mà còn giảm triệu chứng ốm nghén. Vì vậy, bạn nên lựa chọn các bài tập như tập thở, đi bộ, bơi lội, yoga để thư giãn, cải thiện tâm trạng và làm cho cơ thể khỏe mạnh hơn.
ĐĂNG KÝ Khóa học Thai giáo & Yoga giảm 70%: Mẹ khỏe, bé thông minh + Tặng kèm khóa Massage cho mẹ bầu
Cách giúp cải thiện cơn ốm nghén
Tình trạng buồn nôn và nôn nghiêm trọng có thể gây mất cân, mất nước và rối loạn điện giải, có thể cần nhập viện. Lúc này, bác sĩ có thể gợi ý bạn sử dụng một số cách khác để giảm cơn nghén.
“Các phương pháp này được sử dụng để làm giảm tình trạng nghén không có tác động tiêu cực đến thai nhi và sức khỏe của thai phụ. Tuy nhiên, thai phụ chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ, và tuân thủ chính xác liều lượng được kê đơn”, bác sĩ Hồ Thị Khánh Quyên khuyên.
Sử dụng trà thảo mộc từ gừng, bạc hà… là một trong những phương pháp giảm cơn nghén hiệu quả. Lưu ý, trước khi sử dụng bất kỳ biện pháp nào để cải thiện tình trạng ốm nghén, bạn nên thảo luận với bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn thích hợp.
ĐĂNG KÝ học Massage cho mẹ bầu, các ông bố hãy giúp vợ mình khỏe mạnh hơn mỗi ngày
Hầu hết các tình trạng đau ốm theo thai khi mang thai là biểu hiện tích cực cho thấy thai nhi đang phát triển bình thường và khỏe mạnh. Tuy nhiên, một số tình trạng nghén mạnh khiến mẹ ăn không ngon, có thể tác động đến sự phát triển của thai nhi. Vì thế, bạn nên đến gặp bác sĩ thai định kỳ theo lịch hẹn tại các cơ sở uy tín được bác sĩ theo dõi kỹ trong suốt quá trình mang bầu.